دلیوری چیست؟ فلو چیست؟ (بررسی و آموزش تئوری)

 

دلیوری و فلو

پیش از این در نوشتاری تحت عنوان «شین مثل شنونده» ابعاد مختلف موسیقی رپ را مورد بررسی قرار شد امّا در بخش فنّی آن متن، بیشترین تلاش بر روی بحث «رایم» متمرکز شده بود لذا در این نوشتار قصد داریم دو عنصر اساسی موسیقی رپ یعنی «دلیوری و فلو» را تشریح کنیم.

 

دلیوری (Delivery) چیست؟

دلیوری، در لغت به معنای نحوه بیان و شیوه سخنرانی است. در موسیقی رپ نیز به معنی نحوه بیان ابیات (خط‌ها)، جمله‌ها و واژه‌ها است. واژه‌ها و جمله‌ها را می‌توان به روش‌های مختلفی بیان کرد. برای مثال جمله «دنیای زیبایی است» را می‌توانید به شیوه‌های مختلفی بیان کنید. می‌توانید آن را با لحنی خشک و یا طعنه آمیز بیان کنید، آن را فریاد بزنید و با به آرامی بیان کنید. می‌توانید با لهجه های مختلف آن را بیان کنید و دیگر شیوه‌های مختلف که می‌شناسید امّا بیانی که با معنای جمله ارتباط بیشتری داشته باشد، جذاب‌تر و مناسب‌تر خواهد بود. نحوه بیان یک رپر نیز به همین صورت است و هر شخص می‌تواند دلیوری خاص خود را داشته باشد. عوامل مختلفی بر خروجی دلیوری شخص تاثیر می‌گذارد. جنس صدا، گام صدا، لهجه، حس غالب، ملودی و لحن گفتار از اساسی‌ترین عوامل تاثیرگذار بر دلیوری است. آن‌چنان که می‌دانیم، لیریکس مجموعه‌ای از واژه‎ها و جمله‌های گوناگون است که طبق اصولی خاص سازماندهی شده است. در حین اجرای لیریکس برخی لغات بنابر دلایلی با قدرت بیشتری تاکید و کوبیده می‌شود و طبیعتاً توجه شنونده به این لغات بیشتر جلب خواهد شد لذا تاثیر دلیوری در میان این لغات که عموماً رایم‌های پایانی و واژه‌های تاکیدی را شامل می‌شود، بیش از پیش قابل اهمّیت و ملموس است.

 

 

وظیفه و کار اصلی دلیوری، انتقال حس است. انتقال احساس (خشم، نفرت، شادی، عشق، طنز، غم، ادعا، طعنه و...) نهفته در ورای مفهوم واژه‌ها و جمله‌ها، باید متناسب با فضای بیت و محتوای آهنگ باشد. هر چه نحوه بیان لیریکس با معنای آن تناسب بیشتری داشته باشد، مسلماً انتقال حس بهتر صورت می‌پذیرد. در مجموع، دلیوری نحوه بیان رپر را شامل می‌شود که تاثیر بسزایی بر جذب شنونده به اثر تولیدی دارد. در پایان برای درک بهتر، مثال‌هایی در باب انواع دلیوری از میان خواننده‌های معروف جهان ذکر خواهد شد.

 

 

امنم: دلیوری گام بالا و خشمگین (توام فریاد و تغییرات فراوان)

 

 

اسنوپ داگ: دلیوری گام پایین و کم جان

 

 

داکتر دره: دلیوری قدرتمند و کوبنده

 

 

کندریک لامار: دلیوری خش دار، خاص و نو

 

 

گیم: دلیوری خش دار و بم

 

 

فیفتی سنت: دلیوری قدرتمند، کوبنده و سرحال

 

 

نیت داگ: دلیوری ملودی‌محور

 

 

 

فلو (Flow) چیست؟

 

 

*جهت درک بهتر مفهوم «فلو»، در این بخش مثال‌هایی از آثار رپ فارسی انتخاب گردیده است. قابل ذکر است که ذکر یا عدم‌ذکر نام‌ها، دلیلی بر تایید یا عدم تایید افراد نخواهد بود.

 

 

پیش از پرداختن به مفهوم فلو، لازم است دو عنصر پایه و بااهمّیت ساختمان فلو (ریتم و رایم) را به اختصار مورد بررسی قرار بدهیم. (بررسی اجمالی در نوشتار «شین مثل شونده» انجام گرفته است.)

 

 

ریتم: به نقل از کتاب تحلیل ردیف موسیقی ایران، «ریتم عبارت از گردش و دور زمان‌ها و کشش‌های نت‌ها یا نغمه‌های موسیقی است که باهم متناسب بوده و با نظم و ترتیب معین از نظر کمیت و کیفیت، جریان می‌یابند». به بیان ساده‌تر، در موسیقی به تکرار مستمر یک فرآیند پایدار در زمان مشخص «ریتم» گفته می‌شود. برای درک بهتر، یک آهنگ را به دلخواه انتخاب کنید و با دقّت به بیت  (beat – instrumental) آن گوش فرا بدهید. اگر با دقّت به آن توجّه کنید، عموماً صداهایی (در بحث ما مولفه مدنظر، صداهای ضربه مانندی است که درواقع ضربآهنگ بیت را تشکیل می‌دهد) در بیت به صورت پیوسته و قابل لمس تکرار می‌شود که درواقع ریتم یا همان روح حرکت آن موسیقی را تشکیل می‌دهد. عموماً روح ریتم در بیت آهنگ رپ را ضرب‌آهنگ بیت و روح ریتم در اجرای خواننده را تاکیدهای گفتاری او سامان می‌بخشد. آن‌چنان که می‌دانیم، هر کلمه می‌تواند شامل یک تا چند سیلاب باشد. به آن سیلابی که در گفتار بر آن تاکید می‌شود، سیلاب تاکیدی و خود آن لغت را لغت تاکیدی می‌نامیم. معمولا تاکیدی بودن سیلاب‌ها با نوع بیان، لهجه و نحوه گفتار فرد ارتباط دارد و می‌تواند برای هر شخص متفاوت باشد. در نهایت، این سیلاب‌های تاکیدی‌ است که سبب ایجاد و حفظ ریتم اجرای خواننده می‌شود.

 

 

رایم: سیلاب‌های هم وزن و تکرار شونده‌ای که طبق قواعد خاصی طراحی و در بدنه لیریکس پیاده سازی می‌شود. رایم‌ها را از دو منظر «وزن و چیدمان» می‌توان بررسی کرد.

 

 

وزن رایم:

 

 

رایم‌ها به لحاظ وزنی به سه دسته (تک، جفت و چند سیلابی) تقسیم می‌شود. در ادامه مثال‌هایی از انواع وزنی رایم‌ها را می‌توانید مشاهده کنید.

 

 

تک سیلابی: رویایی پر از ترس / وابسته به لحظه‌های دم (ترس tars)) – دم (Dam))

 

 

جفت سیلابی: هیچ‌کدوممونم نیستیم بیکار - در حال ساخت و ساز ایران (بیکار (Bi+Kur) – ایران (E-run))

 

 

چند سیلابی: اینجا ایران ی گربه هفت هزار ساله – که زنده است تا وقتی که نفت خام داره

 

 

هفت هزار ساله (Haft-He-zur-Su-le) - نفت خام داره (Naf-te-khum-du-re)

 

 

چیدمان رایم:

 

 

مکان رایم‌های موجود در لیریکس که درواقع چیدمان و نحوه قرارگیری رایم‌ها در هر خط را مشخص می‌کند، به طور کلی به دو بخش زیر قابل تقسیم است.

 

 

رایم‌های پایانی: هیچکدوممونم نیستیم بیکار - در حال ساخت و ساز ایران

 

 

دو واژه ی «ایران و بیکار» به عنوان رایم‌های موجود در خط بالا، به لحاظ مکانی در پایان خط قرار گرفته است.

 

 

رایم‌های درونی: آ اندازه حرفام کاغذ نیست - باختم تویه باور کارم نیست

 

 

علاوه بر رایم‌های پایانی موجود در خط بالا، دو واژه «باختم و باور» نیز هم‌وزن و به لحاظ مکانی، رایم درونی محسوب می‌شود.

 

 

توجّه داشته باشید که رایم‌ها در مجموع کلمات، حروف و حتی صداهای هم‌وزن را شامل میشود. همچین به لحاظ مکانی و پیاده‌سازی، دارای محدودیت مکانی نیست.

 

 

مفهوم فلو (Flow)

 

 

حال آن‌که با دو عنصر «ریتم و رایم» آشنا شدیم، به بسط موضوع اصلی یعنی فلو می‌پردازیم. برای درک صحیح از نحوه کار فلو، دو موج موازی را در نظر بگیرید که در امتداد یکدیگر در حرکت‌اند. موج اوّل، شامل «چیدمانِ رایم‌هایِ درونِ لیریکس» و موج دوّم، شامل «سیلاب‌ها و رایم‌هایِ تاکیدیِ هماهنگ با ضربآهنگِ بیت» است. ترکیب نوسانات این دو موج باهم سبب ایجاد الگویی موسیقیایی می‌شود که در نهایت با ضرب‌آهنگ بیت آمیزش موسیقیایی پیدا کرده و فلو را تشکیل می‌دهد. در نتیجه، هر چه میان آن‌ها هماهنگی وزنی و مکانی بیشتری برقرار باشد، فلوی ایجاد شده شناورتر خواهد بود. شکل «الف» دو خط ابتدایی آهنگ « فانوس» از رضا پیشرو* را از همین جهت بررسی کرده است. قابل ذکر است که فلو دارای انواع مختلفی است، می‌تواند به صورت آهسته یا سریع، پیوسته و یا پر مکث اجرا شود. نحوه نوشتن لیریکس یا به تعبیر بهتر، نحوه طراحی و چیدمان رایم‌های موجود در لیریکس، تاثیر فراوانی در فلوی خروجی دارد.

 

 

 

 

شکل «الف» - نمودار فرضی فلو

 

 

 

همچنین برای درک بهتر این موضوع، می‌توان بیت آهنگ را به دریایی مواج تشیبه و اجرای خواننده را به کشتی شناور بر آن تشبیه کرد. منطقاً این کشتی باید به‌گونه طراحی و هدایت شود که بر روی آب شناور بماند. در نهایت هماهنگی میان حرکت کشتی و امواج دریا، سبب شناور ماندن کشتی می‌شود که درواقع همان فلوی مورد بحث است.

 

 

 

 

 

 

 

فلوی ساده صرفاً شامل پیاده‌سازی سیلاب‌های تاکیدی بر روی چهار ضرب اصلی است و نهایتاً سیلاب‌های پایانی هم‌وزن را شامل می‌شود. اگر در این پیاده‌سازی سیلاب‌های تاکیدی هم‌وزن، بر روی ضرب‌آهنگ بیت سوار شود، فلوی خروجی شناورتر و خوش‌وزن‌تر خواهد بود امّا اگر علاوه بر هماهنگی رایم تاکیدی با ضرب‌آهنگ بیت، رایم‌های دیگری با وزن‌های مختلف نیز آن‌ها را همراهی کنند، فلوی خروجی پیچیده‌تر و مسلماً خاص‌تر خواهد بود. آهنگ «Lose Yourself» از امنم نمونه‌ای عالی از فلوی پیچیده، پیوسته و خوش وزن است.

نویسنده کتاب «How To Rap» نیز شیوه جالبی برای نمایش نحوه کار فلو ابداع کرده است. نویسنده کتاب معتقد است که هر خط رپ (خط – Bar) دارای چهار ضرب اصلی است و با قرار دادن سیلاب‌های تاکیدی بر روی این چهار ضرب اصلی، فلو ایجاد می‌شود. در جهت اثبات این موضوع دیاگرامی طراحی کرده و ابیات را بر روی آن پیاده می‌کند و نحوه کار فلو را نشان می‌دهد. در شکل «ب» نمونه‌ای از این روش نمایش فلو را مشاهده خواهید کرد. جهت کسب اطلاعات بیشتر به کتاب مذکور مراجعه کنید.

 

 

 

 

 

 

سخن پایانی

 

 

فلو را می‌توان، الگویی موسیقیایی متشکل از نوسانات چیدمانِ رایم‌های موجود در لیریکس و سیلاب‌های تاکیدیِ سوار بر ضرب‌آهنگ بیت، تعریف کرد. از آنجایی که غالب رپرهای ایرانی، برای نوشتن لیریکس خودصرفاً با رایم‌های پایانی و چندسیلابی کار می‌کنند، فلوهای ایجاد شده معمولاً ساده و ابتدایی است. پیش از این، مثالی از کشتی و دریای مواج آوردیم، قابل ذکر است که محتوای آهنگ رپ درواقع مسافران آن کشتی شناور بر روی آب هستند. به مقصد رساندن مسافران تنها با هدایت و کنترل صحیح کشتی در جهت مناسب امکان‌پذیر است، درنتیجه اگر شما به عنوان رپر در تلاش برای به اشتراک گذاشتن و انتقال محتوای کار خود با دیگران هستید این عنصر اساسی رپ کردن را جدی بگیرید. یکی از عناصر موثر بر فلو، دلیوری است که پیش‌تر راجع به آن صحبت کردیم. دلیوری یا همان نحوه بیان ابیات درواقع روح موسیقیایی فلو است پس تسلط بر نحوه بیان و اجرا نیز، نیاز اساسی یک موسیقی خوب و حرفه‌ای است. نکته قابل اهمّیت و توجه این است که ترکیب این عناصر با یکدیگر، سبب زیبایی خروجی نهایی می‌شود. نکته دیگر این‌که لغات به تنهایی هیچ معنا و مفهومی ندارند و این ما هستیم که به آن‌ها معنا و مفهوم می‌دهیم. درگیر کردن ذهن با اسامی مختلف و معنای آن‌ها، چندان مناسب و مفید نخواهد بود، هرچند پرداختن به این مفاهیم و بررسی آن‌ها از لحاظ تئوری مفید است امّا بدون تجربه شنیداری، درک این مباحث امکان‌پذیر نخواهد بود. بنابراین پیشنهاد می‌شود علاقمندان موسیقی رپ به تجربه موسیقیایی و شنیدن آثار درجه اوّل توجه بیشتری داشته باشند. در آینده سعی خواهیم کرد در جهت تکمیل مباحث فنی موسیقی رپ، تکنیک و انواع آن را مورد بررسی قرار بدهیم. سخن آخر این‌که، اگرچه در این نوشتار سعی بر آن بوده است که به بهترین شیوه ممکن مفاهیم مورد بحث، بررسی و تشریح شوند ولیکن اگر کاستی و کژفهمی ای بر مطالب وارد است امید ما بر کوشش اهالی مسلط به فن، در جهت اصلاح و تببین مفاهیم مورد بحث است.

 

نویسنده: علیرضا

 

تاریخ انتشار: 24 دی 1394